środa, 23 lutego 2011

Przestępstwa przeciwko zabytkom

1 komentarze
System karnoprawnej ochrony zabytków opiera się na tzw. półkodeksowym modelu, co oznacza, że część przepisów karnych związanych z ochroną zabytków znajduje się w Kodeksie karnym, a część w innych pozakodeksowych regulacjach.
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w rozdziale 11 - Przepisy karne zawiera następujące przestępstwa przeciwko zabytkom:
- zniszczenie lub uszkodzenie zabytku,
- nielegalny wywóz zabytku,
- fałszerstwa zabytku,
- wprowadzenie do obrotu falsyfikatu.
W Kodeksie karnym zawarte są zapisy, które mogą odnosić się również przeciwko zabytkom,m.in.:
- kradzież zabytku,
- przywłaszczenie,
- paserstwo,
-zniszczenie rzeczy.
W Kodeksie należy również zwrócić uwagę na dwa przestępstwa przeciwko pokojowi,ludzkości oraz przestępstwa wojenne.Art. 125 KK mówi o tym,że kto na obszarze okupowanym, zajętym lub na którym toczą się działania zbrojne,naruszając prawo międzynarodowe, niszczy, uszkadza lub zabiera dobro kultury, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.Jeżeli czyn dotyczy dobra mającego szczególne znacznie dla kultur,sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat. Z kolei art.126 par.2 KK stanowi, że kto w czasie działań zbrojnych używa niezgodnie z prawem międzynarodowym znaku ochronnego dla dóbr kultury, podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat.
Inne regulacje karnoprawne dotyczące dotyczące poszczególnych składników dziedzictwa kultury można odnaleźć w innych aktach prawodawczych np. w ustawie z 14.7.1983r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j.Dz.U.z 2006. Nr 97, poz.673 ze zm.), czy też w ustawie z 27.6.1997 r. o bibliotekach (Dz.U.Nr 85, poz.539 ze zm.)
W związku z problemem przestępczości przeciwko zabytkom pozostaje problem zabezpieczenia zabytków oraz zabezpieczenia muzealiów m.in.poprzez:
-znakowanie poszczególnych obiektów
-archiwizowanie w postaci elektronicznej materiałów bibliotecznych i archiwalnych ( w przypadku ich utraty pozostaje treść).
Z punktu widzenia walki z kradzieżami dzieł sztuki i zabytków, a szczególności ich późniejszego odzyskiwania,istotne jest katalogowanie strat oaz niezawodny przypływ informacji pomiędzy właściwymi podmiotami krajowymi, międzynarodowymi oraz zagranicznymi (krajowy wykaz zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem).
Ważną rolę w zakresie informowania organów ścigania o popełnionych przestępstwach odgrywa wojewódzki konserwator zabytków oraz miejski konserwator zabytków. Art.304 par.2 KPK stanowi, że instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu,są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.Art. 41 OchrZabU mówi,że w razie stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie kontrolowanej osoby fizycznej albo kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub jej pracownika narusza wskazane wyżej przepisy to jest przestępstwa i wykroczenia określone w art.108-118 wspomnianej wyżej ustawy , wojewódzki konserwator zabytków ma obowiązek skierować do policji, prokuratury albo sądu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.Z kolei art.95 pkt.2 OchrZabU.stanowi, iż minister właściwy do spraw kultury i dziedzictwa narodowego lub wojewódzki konserwator zabytków mogą w sprawach ochrony zabytków występować na prawach:
1) strony w postępowaniu administracyjnym i cywilnym,
2) oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym,
3) oskarżyciela publicznego w postępowaniu w sprawach wykroczenia.
Istotne w przypadku przestępstw przeciwko dziedzictwa kultury, dobrom kultury, czy zabytkom, istotne jest zagadnienie społecznej szkodliwości czynu.
Należy stwierdzić, że czyn przestępczy skierowany przeciwko zabytkowi będzie najczęściej czynem o wysokiej społecznej szkodliwość, ponieważ strata taka nie dotyka tyko właściciela rzeczy, ale godzi również w zasób materialnego dziedzictwa kultury będącego m.in.przedmiotem ochrony konstytucyjnej.Niestety praktyka wymiaru sprawiedliwości pozostawia w tym zakresie wiele do życzenia,gdyż liczba notowanych przestępstw przeciwko zabytkom oraz tych, które trafiają do sądów jest bardzo mała.

Źródło:K.Zeidlera, "Leksykon Prawa ochrony zabytków 100 podstawowych pojęć", Wyd.C.H.Beck, Warszawa 2010.